Blog

Rzadkie rośliny występujące tylko w Pieninach

Pieniny to ukochane miejsce nie tylko miłośników pieszych wędrówek górskich. Pasmo górskie w łańcuchu Karpat obfituje także w liczne atrakcje przyrodnicze. Zachwycają zarówno pienińska fauna, jak i flora – w szczególności szata roślinna Pienin, bo jest uznawana za jedną z najpiękniejszych w całej Polsce. Jakie odmiany endemiczne tutaj rosną? Na które gatunki warto zwrócić uwagę podczas spacerów po Pienińskim Parku Narodowym? Czym w ogóle są endemity?

Oset pagórkowy

Oset pagórkowy (Carduus collinus Waldst. & Kit.) to roślina z rodziny astrowatych (Asteraceae), która w Polsce występuje tylko i wyłącznie w Pieninach. Charakterystyczne, fioletowo-różowe kwiaty można spotkać na następujących stanowiskach: Nowa Góra, Macelowa Góra, Macelowy Wąwóz, Macelak, Wierchliczka, Flaki, Długa Grapa, Rabsztyn, Goła Góra, Cyrlowa Skałka oraz Zamczysko. Gatunek umieszczono na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski narażonych na wyginięcie.

Pszonak pieniński

Pszonak pieniński (Erysimum pieninicum, Zapał. Pawł.) to roślina z rodziny kapustowatych (Brassicaceae), która w Polsce występuje tylko na podłożu wapiennym w Pieninach. Największa populacja porasta okolice zamku w Czorsztynie, natomiast pozostałe stanowiska znajdują się u wylotu wąwozu Homole, w masywie Upszar oraz na Flakach. Charakterystyczne cechy pszonaka to żółte kwiaty zebrane w gęste grona oraz szarozielone, lancetowate liście. Gatunek ten podlega w Polsce ścisłej ochronie, został również objęty Konwencją Berneńską.

Mniszek pieniński

Mniszek pieniński (Taraxacum pieninicum) to roślina z rodziny astrowatych (Asteraceae), która występuje tylko na murawie naskalnej u zbocza masywu Trzech Koron. Charakterystyczne cechy tego gatunku to sinozielone, podłużne oraz ząbkowane liście, a także pojedyncze koszyczki kwiatowe w żółtym kolorze. Jest on bardzo dobrze przystosowany do braku wody – w okresie letnich upałów wytwarza nowy komplet liści.

Wspomniane powyżej gatunki to endemity Pienin. Co to oznacza? Że rośliny te są unikalne dla danego regionu i nie występują naturalnie nigdzie indziej. Gatunki endemiczne charakteryzuje przystosowanie do określonych warunków życia oraz brak odporności na wahania środowiska. Z tego powodu są one często zagrożone wyginięciem. Jeśli szukacie więcej informacji na temat fauny i flory Pienin oraz form ochrony Pienińskiego Parku Narodowego, w tym także dotyczącej żyjących tam endemitów, odwiedźcie Muzeum Pienińskiego Parku Narodowego w Krościenku.

Odmiany endemiczne – bylica piołun, chaber barwny, rozchodnik ostry

Na terenie Pienińskiego Parku Narodowego rośnie wiele endemicznych  odmian roślin, które w innych regionach Polski są pospolite. Jedną z nich jest bylica piołun (Artemisia absinthium L.) z rodziny astrowatych (Asteraceae) – odmiana wapienna. Gatunek ten tworzy ciekawe, zebrane w koszyczki kwiatostany oraz liście zawierające absyntynę. Jest wykorzystywany do produkcji gorzkich likierów żołądkowych oraz innych trunków aromatyzowanych ziołami.

Bylica piołun ma szerokie zastosowanie lecznicze w problemach trawiennych – ziele pobudza wydzielanie soku żołądkowego oraz żółci, a także działa rozkurczowo na układ mięśniowy przewodu pokarmowego. Znane są także właściwości antyseptyczne piołunu. Zbyt duże dawki mogą być jednak trujące, zarówno dla zwierząt, jak i człowieka, zawarty w roślinie tujon wykazuje bowiem toksyczne działanie na ośrodkowy układ nerwowy.

Kolejna odmiana endemiczna, jeśli chodzi o florę Pienin, to chaber barwny (Centaurea triumfettii). Roślina należąca do rodziny astrowatych (Asteraceae) jest w Polsce bardzo rzadka, występuje wyłącznie w Pieninach Centralnych. Natomiast na świecie można ją spotkać w Egipcie, na Kaukazie, a także na murawach naskalnych w środkowej i południowej Europie. Charakterystyczne cechy tego gatunku to purpurowe kwiaty w postaci języczków oraz rurek, mają srebrzystozielone, owłosione liście.

Ostatnia odmiana endemiczna Pienin, którą warto poznać, to rozchodnik ostry (Sedum acre) – odmiana wapienna. Sukulent należący do rodziny gruboszowatych (Crassulaceae) jest rozpowszechniony na terenie wąwozu Homole i Rezerwatu Białej Wody. Jego charakterystyczne cechy to grubojajowate liście oraz żółte kwiaty o wydłużonych, prawie poziomo odstających płatkach. Kwiatostany rosną po kilkadziesiąt sztuk w bujnych kępkach.

Pieniński Park Narodowy obfituje w wiele atrakcji, nie tylko w kontekście szlaków turystycznych, czy też sportów zimowych. Rośnie tutaj wiele ciekawych, endemicznych i niespotykanych nigdzie indziej gatunków roślin. Kiedy następnym razem będziecie w Pieninach, spójrzcie pod nogi i zwróćcie uwagę na rzadkich przedstawicieli flory, takich jak oset pagórkowy, pszonak pieniński, mniszek pieniński, czy też odmiany endemiczne: bylicę piołun, chabra barwnego, rozchodnika ostrego. Warto doedukować się w tym zakresie, by mieć pełen obraz bogactwa przyrodniczego naszych pięknych, polskich gór.